W dzisiejszych czasach trudno jest nakłonić kogoś do czegoś bez odpowiedniej zachęty. Ludzie rzadko kiedy robią coś bezinteresownie. Oczywiście nie zawsze jest to złe, ponieważ nie każdy ma obowiązek pracować dla drugiej osoby, przez całe, życie za darmo. Niekiedy nawet, paradoksalnie, aby coś dostać, najpierw musimy coś dać. Człowiek, który dostanie od kogoś ciastko, może wrócić do tego kogoś z całym opakowaniem. Dlatego czasami warto docenić człowieka. Zmotywować go do pewnych działań. Sprawić, aby był wydajniejszy. Tylko jak to zrobić? Jakich sposobów użyć i na czym one polegają?
Co to jest motywacja?
Co dokładnie oznacza słowo „motywacja” pod względem naukowym?
Według książki „Teorie motywacji” dr Beaty Pawłowskiej, motywację określa się jako proces, który wywołuje, ukierunkowuje i podtrzymuje określone zachowania ludzi spośród innych, alternatywnych form zachowania, w celu osiągnięcia określonych celów. Proces ten zachodzi, gdy spełnione są dwa warunki:
- Osiągniecie celu musi być postrzegane przez człowieka jako użyteczne;
- Prawdopodobieństwo realizacji celu przez jednostkę musi być wyższe od zera.
Motywacja jest tym co napędza ludzkie zachowania i działania. Jest koniecznym i jednym z najistotniejszych bodźców, które sprawiają, że efektywność pracy wzrasta.
W pracy Justyny Osuch pt. „Motywacja jako czynnik zarządzania” zostało napisane: „Motywacja rozumiana jest zarówno jako pewien stan psychiczny, jak i cecha osobowości. W tym pierwszym znaczeniu motywację utożsamia się ze stanem wewnętrznego napięcia, które wywołuje zachowania zmierzające do jego redukcji. W znaczeniu drugim o motywacji myślimy jako o pewnej względnie stałej właściwości, która nadaje jednostkowym zachowaniom cechę względnie stałego ukierunkowania i wyrazistości.”
Jakie są rodzaje motywacji?
Istnieją cztery rodzaje motywacji. Wewnętrzna, zewnętrzna, pozytywna i negatywna. Każda z nich posiada różne cechy, które ją charakteryzują.
Motywacja wewnętrzna
Motywacja wewnętrzna oznacza, że bodziec, który jest bezpośrednim powodem naszego działania, pochodzi z wewnątrz. Wykonujemy pewne czynności dlatego, że one lub efekt, który dzięki nim możemy uzyskać, jest zgodny z naszym systemem wartości i / lub potrzebami. Im głębsze są te wartości, im bardziej są częścią naszej niepowtarzalnej osobowości i im bardziej podstawowe są te potrzeby, tym silniejsza ich moc motywacyjna. Do najsilniejszych należą te, dzięki którym w bezpośredni lub pośredni sposób realizujemy swoje potrzeby akceptacji, miłości, bezpieczeństwa, wpływu, ważności lub wyjątkowości, eksploracji i niezależności.
Motywacja zewnętrzna
Motywacja zewnętrzna nakłania nas do działania poprzez system nagród lub uniknięcia niepożądanych skutków. Wielu z nas doświadczyło już za dzieciństwa danej motywacji. „Jak nie posprzątasz pokoju, to masz szlaban na komputer!” albo „Jak zjesz mięsko, to będziesz mógł pójść się pobawić.”. Jednak jak wszystko, owa motywacja ma plusy i minusy. Mobilizuje nas i ułatwia życie w społeczeństwie, ale jednocześnie niszczy to, co jest przed wejściem do większego świata, czyli motywację wewnętrzną. Już człowiek nie chce czegoś robić, bo tak czuje, tylko dlatego, że albo boi się zrobić inaczej, albo oferuje się mu coś, co przysłania jego poglądy, wewnętrzne ja.
Motywacja pozytywna
Jest to nagradzanie człowieka za jego wysiłek włożony w daną czynność. Nagrodą może być zwykła pochwała, bądź przyjazny gest, ale też rzeczy materialne. Uzyskanie takiej nagrody, jest bodźcem do dalszego, skutecznego działania. Aby takie nagrody były skuteczne, ważna jest konsekwencja w ich przyznawaniu. Sporadyczne gratyfikacje i niejasne zasady ich przyznawania przynoszą znikome efekty.
Motywacja negatywna
Motywacja negatywna to tzw. kary i ostrzeżenia. Mają za zadanie motywować np. pracownika do poprawy swojego postępowania. Owe kary zazwyczaj wynikają ze złamania regulaminu. Dzięki temu zmniejsza się prawdopodobieństwo, że ze względu na nieuwagę lub ignorowanie norm wyrządzi krzywdę komuś lub innej osobie. Obawa przed konsekwencjami nie sprawia jednak, że pracownik staje się bardziej efektywny.
Jakie warunki powinien spełniać system motywacyjny?
Każdy system, aby był sprawny i działał jak dobrze naoliwiona maszyna powinien spełniać jakieś kryteria. Według Marty Juchowicz i jej książki „Strategia personalna firmy”, nowoczesny system motywacyjny powinien spełniać cztery ważne warunki:
- docenianie w konstrukcji systemu znaczenia indywidualnych celów, aspiracji, hierarchii wartości pracowników, aby doprowadzić do zgodności z celami organizacji jako całości;
- indywidualizacja środków i metod oddziaływania na pracowników, czyli ich dobór odpowiednio do cech osobowych i osobowościowych, systemu wartości oraz doświadczeń pracowników w zakresie motywowania;
- różnorodność stosowanych równolegle sposobów inspirowania pracowników, a tym samym szersze wykorzystanie wewnętrznych mechanizmów motywacyjnych;
- doprowadzenie do funkcjonowania pracowników na zasadach współwłaścicieli firmy, a nie pracowników najemnych.
Jak skutecznie budować nawyki?
Czynniki motywujące
Kontynuator teorii A. Maslowa, czyli F. Herzberg stworzył koncepcję dwuczynnikowej teorii motywacji do pracy. To czy człowiek jest zadowolony czy nie decydują dwie odrębne grupy czynników. To czy osoba osiąga zadowolenie zależy od tego czy pojawiają się motywy, skupiające się wokół pracy, a także od możliwości rozwoju zawodowego pracowników (motywacja wewnętrzna). W takiej sytuacji czynniki wywołujące uczucie spełnienia nazwano czynnikami motywującymi. Natomiast niezadowolenie wiąże się z warunkami, otoczeniem i sytuacją w jakich dana osoba pracuje. Właśnie tą grupę zaliczono do motywacji zewnętrznej i nazwano je czynnikami higieny.(Poniższe przykłady zostały zaczerpnięte z książki B.Czarniawskiej „Motywacyjne sposoby zarządzania. Psychologiczne aspekty kierowania działalnością gospodarczą.)
Czynniki motywacyjne to:
osiągnięcia – poczucie doprowadzenia czegoś do pozytywnego zakończenia, wykonanie zadania, rozwiązania problemu, dokonania sprzedaży; świadomość osiągnięcia jest proporcjonalna do wielkości wyzwania,
- uznanie – docenianie wkładu danej osoby; uznanie wyrażone przez firmę lub kolegów; nagrody za zasługi,
- zainteresowanie pracą – praca interesująca z natury, raczej różnorodna niż powtarzalna, skupiająca uwagę, niemonotonna,
- odpowiedzialność – możliwość postępowania w pracy według własnego uznania; okazywane przez firmę zaufanie; prawo do podejmowania decyzji; odpowiedzialność za pracę innych,
- awanse – wyższe stanowisko, pozycja albo perspektywa jego uzyskania.
Czynniki higieny
Polityka i administracja firmy – dostępność jasno sformułowanej polityki; stopień zbiurokratyzowania; jakość komunikacji; sprawność organizacyjna,
Nadzór – dostęp do szefa, jego umiejętności i osobowość,
Stosunki międzyludzkie – stosunki z przełożonymi, podwładnymi i kolegami; jakość życia towarzyskiego w pracy,
Wynagrodzenia – całość wynagrodzeń, w tym płaca, emerytura, samochód służbowy i inne świadczenia,
Pozycja – pozycja czy ranga w porównaniu z innymi osobami, której symbolem jest tytuł służbowy; parking; samochód; rozmiary i wyposażenie gabinetu itd.,
Życie osobiste – wpływ pracy na życie rodzinne, na przykład stres, długie godziny pracy, konieczność przeprowadzki,
Warunki pracy – fizyczne środowisko pracy; stopień, w jakim powoduje złe samopoczucie, – pewność pracy – brak zagrożenia utratą stanowiska czy pracy w ogóle.
Czym jest prokrastynacja i jak ją pokonać?
Podsumowanie
Pomimo tego, że istnieje mnóstwo teorii związanych z motywacją. Ludzie zbadali i rozpoznali wiele czynników. Znamy rodzaje i procesy jakie muszą zajść, aby dana motywacja mogła wystąpić, to i tak nigdy nie zbudujemy systemu, który sprawdził by się w 100% i w każdych warunkach. Świat się zmienia, ludzie się zmieniają. Każdy z nas jest inny, potrzebuje co innego i z tego względu żaden system nie będzie uniwersalny i doskonały.
Dobrze zmotywowany człowiek, czyli wedle jego oczekiwań, posiadający pozytywne nastawienie, z pewnością osiągnie lepszy efekt. W sferze prywatnej i zawodowej zachodzi ścisły związek pomiędzy potrzebami człowieka a jego bodźcami do działania. Motywacja pojmowana jako chęć człowieka do inicjowania konkretnych poczynań, zawsze była podwaliną pod bycie bardziej wydajniejszym, a motywowanie wspomagało organizację w jej rozwoju. Tak też stwierdzenie, iż skuteczne zarządzanie jest zależne od dobrego motywowania ludźmi to prawidłowa myśl.
