Każdy z nas był nastolatkiem. I każdy z nas wie, że jest to dość trudny okres. Dla ludzi z otoczenia, ale również dla dziecka. Spotyka go wtedy wiele rzeczy, których nawet ono same nie rozumie. Jego organizm się zmienia. Szybsze tempo życia i przeładowanie informacjami sprzyja zaburzeniom koncentracji uwagi i u młodych osób często powstają problemy z koncentracją. Z czego wynikają problemy z koncentracją uwagi? Jak sobie radzić z zaburzeniami koncentracji uwagi? Jak pomóc swojemu dziecku przebrnąć ten trudny okres?
Proces dojrzewania mózgu
Jak podaje portal epedagogika.pl, funkcjonowanie układu nerwowego u młodego człowieka przebiega niejednorodnie. Najbogatszy w komórki nerwowe jest płód między 3-6 miesiącem. Z biegiem czasu, z powodu nie używania ich wszystkich, liczba ta maleje.
W okresie dorastania organ osiąga około 80% dojrzałości. Jego zewnętrzna część to kora mózgowa, czyli substancja szara. To tam przebiega cały proces przetwarzania informacji i koncentracji uwagi na poszczególnych informacjach. Wewnątrz mózgu znajduje się substancja biała z wypustkami neuronów (dendrytów), które przewodzą impulsy nerwowe.
Z wykładu dr Marka Kaczmarzyka, neurodydaktyka, na temat dojrzewania układu nerwowego i jego wpływu na zmianę zachowania nastolatków, możemy dowiedzieć się, że: „Między 5. a 20. rokiem życia z mózgu wycinane jest – pod względem neurobiologicznym, a nie fizjologicznym – wszystko, co zbędne. W tym okresie mózg jest w ciągłej przebudowie. Nastolatek kładzie się spać z innym mózgiem niż ten, z którym budzi się następnego dnia rano! To efekt intensywnej zmiany struktury systemu przetwarzającego informacje, tzw. wycinka konektywna – i nie ma sposobu, by ten proces uległ przyspieszeniu.”
Gry na poprawę koncentracji i szybkości myślenia
Nieprzewidywalność, lekkomyślność, niesystematyczność
Kora mózgowa dojrzewa od płata potylicznego i powoli przesuwa się do przodu. Obszary czołowe dojrzewają po 20. roku życia, a to właśnie ta część odpowiada za świadomość, podejmowanie decyzji, planowanie, ustalanie związków przyczynowo-skutkowych.
Nie raz się słyszy, że młodzi ludzie są leniwi. Nie chcą się uczyć, buntują się. Ale to nie jest ich wina. Nie potrafią inaczej. Ich mózg nie jest do tego przystosowany. Nie potrafią się efektywnie uczyć, skupić uwagę dłużej na jednej czynności, a systematyczna praca jest im obca.
Co jeszcze przyczynia się do problemów z koncentracją u nastolatków ?
Prowadzenie zdrowego trybu życia działa kojąco na wiele dolegliwości. Każdy nasz organ lubi być pielęgnowany przez odpowiednią dietę, regularną aktywność fizyczną i dobry sen. Niestety u młodych ludzi na próżno tego wszystkiego szukać. Sen dla nastolatka nie jest priorytetem. A powinien być, gdyż w okresie dojrzewania, zapotrzebowanie na sen się zwiększa (8-9 godzin).
Jednak w związku z przesunięciem się pory produkcji melatoniny, młodzi ludzie później się kładą spać, a rano nie są w stanie wyjść z łóżka. Fast foody, imprezy, alkohol i inne używki są zakazanym owocem, który w owym wieku smakuje najlepiej i wtedy najczęściej się po niego sięga.
Jak możemy dowiedzieć się z prezentacji dr Marty Sochackiej, pt. „Prawdy i mity o zdrowym stylu życia. Dieta zdrowa dla mózgu.”, mózg ma dość sporo wymagań. Nie lubi gwałtownych wahań glukozy (jedzenie słodyczy, przekąsek). Cukier jest dla niego słabą energią. Porównują go do palenia gazetami w piecu. Podtrzymuje się ogień, ale na krótko. A ten, jeden z najważniejszych organów w naszym ciele, potrzebuje porządnego doładowania, które wykorzystuje na sprawne funkcjonowanie neuronów oraz przewodzenie impulsów nerwowych.
Kolejna rzecz nielubiana przez nasz układ nerwowy to brak dostarczania odpowiednich witamin. Powoduje to zaburzenia zdolności zapamiętywania i uczenia się. Tłuszcze „trans” też są jednym ze szkodników. Usztywniają błony komórkowe neuronów, osłabiają ich giętkość i utrudniają komunikację. Zaburzają cyrkulację tlenu do mózgu, gromadzą się zwłaszcza w synapsach.
Skąd brać darmowe zdjęcia bez praw autorskich?
Psychiczne aspekty koncentracji
W kontekście koncentracji bardzo ważny jest spokój psychiczny u dziecka w wieku nastoletnim. Rodzic, w akcie desperacji, ponieważ nie radzi sobie z buntującym się potomkiem, zaczyna na niego krzyczeć, karać go. Takie sytuacje tylko pogłębiają problem. Powodują zwiększenie się stresu oraz poczucia osamotnienia i mogą pojawić się zaburzenia koncentracji uwagi.
Telefony komórkowe, laptopy i komputery to kolejne rzeczy, które powodują problemy z dłuższą koncentracją uwagi. Dzieci potrafią korzystać z nich całymi dniami, a nawet i nocą, a to jest szkodliwe. Światło ekranu pobudza komórki siatkówki oka, przez co ciało myśli, że jest dzień. W konsekwencji obniżany jest poziom produkcji melatoniny, a to wiąże się z płytkim, niespokojnym snem, a nawet bezsennością.
Najlepsze ćwiczenia na pamięć i koncentrację
Wskazówki – jak pomóc dziecku poprawić koncentrację
Czasem z nastolatkiem trudno jest się porozumieć jednak warto im pomagać i ich wspierać w poprawie koncentracji oraz innych niepożądanych cech charakteru. Owe wsparcie powinno odbywać się w domu i w szkole, która odgrywa ogromną rolę w kształtowaniu człowieka. (propozycje podane niżej, są inspirowane artykułem „Koncentracja i pamięć czyli mózg nastolatka w akcji” napisanym przez Annę Kiełczewską).
Koncentracja uwagi w domu
Dla nastoletniej osoby bardzo ważny jest rodzic i jego prawidłowe podejście do ich wspólnej relacji. Mama i tata powinni być spokojni i cierpliwi. Podstawą jest zrozumienie. Zamiast ciągłej krytyki, lepiej wygospodarować czas na ułożoną rozmowę, wspólną aktywność fizyczną, czy jakiekolwiek zajęcie wykonywane wspólnie. Takie rzeczy poprawiają sytuację między członkami rodziny, ale i również pomagają w rozwoju prawidłowej psychiki u dziecka.
Dzieci powinny wcześniej kłaść się spać. Nie należy ich zmuszać do dużego wysiłku intelektualnego we wczesnych godzinach porannych. Bardzo pomaga też popołudniowa drzemka (nie dłuższa niż 15-20 minut).
Warto usunąć telefon i komputer z sypialni dziecka. Można je zastąpić książką, czasopismem lub muzyką z odtwarzacza CD. Niech korzysta ze zwykłego budzika.
Miejsce nauki (np. biurko) powinno być uporządkowane. Trzeba usunąć wszystkie niepotrzebne przedmioty, które odciągają uwagę dziecka od wykonywanej czynności, a także wyłączyć bodźce dźwiękowe (np. głośno grający telewizor). Są to tzw. dystraktory, które przeszkadzają w skupieniu uwagi.
Rodzice powinni nakłaniać młodych do aktywnego wypoczynku: spacerów, jazdy na rowerze, uprawiania sportu. Najlepiej na świeżym powietrzu.
Nastolatek ma się zdrowo odżywiać, bo mózg codziennie potrzebuje określonych substancji odżywczych.
Reakcje dziecka na ograniczenia i kary mogą być niezwykle intensywne. W tym okresie lepiej ograniczać zakazy i nakazy, a w zamian pytać go, czego potrzebuje. Ma prawo się z nami nie zgadzać. Zawsze należy mu okazywać szacunek i zaufanie.
Rozładowanie napięcia i stresu u nastolatka można wspierać na różne sposoby, np. wspólnie się wygłupiać, żartować, obejrzeć zabawną komedię, pooglądać zdjęcia z wakacji. Albo razem poćwiczyć uważność (mindfulness) – to pomaga nabrać dystansu do wszystkiego, co nas spotyka. Dziecko na pewno doceni zainteresowanie jego problemami i wsparcie w poszukiwaniu ich rozwiązań.
Jak wybrać książki do nauki języka obcego?
Koncentracja uwagi w szkole
Nauczyciele powinni odciążać uczniów w godzinach porannych, unikać wtedy długich wykładów i sprawdzianów. Można wprowadzić ćwiczenia relaksacyjne np. mindfulness (wystarczy 5 minut).
Mózg nie lubi teorii nie mającej odniesienia do życia człowieka, a aż 45% czasu zajmuje uczniom słuchanie wykładu nauczyciela. To nie działa – mózg nie lubi monotonii i szybciej się wyłącza. Wiedza musi być podawana ciekawie i w mniejszych dawkach.
Mózg lubi zaskoczenie, dynamiczne zmiany i nietypowe rozwiązania. Zresztą, uczniowie mają rozwijać przede wszystkim kompetencje, a nie słuchać, czytać i zakuwać wiedzę z podręcznika. Dlatego warto prowadzić lekcje metodami aktywizującymi i zmieniać ich tempo. Koniecznie trzeba robić krótkie przerwy w trakcie lekcji, jeśli uczniowie wydają się zamyśleni lub nieuważni.
W szkołach można prowadzić zajęcia relaksacyjne, trening uważności i uczyć podopiecznych sposobów walki z nadmiernym stresem.
Mózg lubi łamigłówki, zagadki, puzzle i gry logiczne. Na każdym przedmiocie można je wplatać w przerabiany materiał.
Podsumowanie
Jak widać sposobów na poprawę koncentracji jest wiele. Jedne da się wdrożyć w życie, inne nie, ale wszystkie warto wypróbować. Choć nastoletni wiek rządzi się swoimi prawami, nie trzeba być na to obojętnym, lekceważyć, mówić: „Przejdzie mu!”, „Taki wiek.”. Z każdym dzieckiem trzeba pracować, ponieważ to zaprocentuje w przyszłości. Żaden wysiłek nie idzie na marne.
